Hoe open is Nijmegen? De transparantie van een Woo-verzoek
NIJMEGEN – Het indienen van een Woo-verzoek bij de gemeente Nijmegen is vrij eenvoudig. De afhandeling ervan kan echter voor veel oponthoud zorgen, merkte journalist en podcaster Raymond Janssen. De wettelijk gestelde termijn voor het ontvangen van de informatie wordt vaak niet gehaald.
Leestijd: 6 minuten
Het is begin juni van dit jaar als ik via de website van de gemeente Nijmegen een beroep doe op de Wet Open Overheid, kortweg de Woo. Het is de tijd dat de gemeenteraad steggelt over de kosten voor de verbouwing van museum Het Valkhof. Die verbouwing dreigt steeds duurder te worden en de redenen daarvoor worden steeds onduidelijker. De wet, de opvolger van de Wet Openbaar Bestuur (Wob), is een instrument dat burgers en journalisten kunnen inzetten om inzicht te krijgen in hoe besluitvorming tot stand komt.
De Nijmeegse gemeenteraad steggelt over de kosten van de verbouwing van museum Het Valkhof – foto: David van Haren
Even wat cijfers: de verbouwing van het museum, dat in 1998 werd geopend, was begroot op 11 miljoen euro. Drie jaar later waren de kosten al opgelopen tot 16,8 miljoen euro. De gevel van het pand bleek veel slechter dan verwacht, laat wethouder Vergunst in oktober 2022 optekenen in de Gelderlander. Begin juni van dit jaar blijkt Vergunst nog eens ruim 850.000 euro nodig te hebben, onder meer voor het ‘inbraakwerend maken van het pand’ en voor ‘de verlichting van tentoonstellingen’.
Stijgende kosten rondom Museum Het Valkhof
Die opmerking is voor mij de reden een Woo-verzoek in te dienen. Tijdens het voorbereiden van een operatie van welhaast militaire precisie als de renovatie van een museum, is voorbijgegaan aan iets elementairs als beveiliging? En waarom blijven de kosten maar stijgen? Oud-journalist Rob Jaspers vergeleek de handelswijze al eens met de realisatie van de nieuwbouw van Lux of de aanleg van de fietsbrug over de Waal. In het geval van Lux werd slechts een casco pand opgeleverd en moest de gemeente Nijmegen later nog opdraaien voor de kosten van het gebruiksklaar maken van het pand. De gemeenteraad voelde zich in de maling genomen, maar moest morrend akkoord gaan. In het geval van de fietsbrug bleken alleen de kosten voor de overspanning van de Waal ter goedkeuring aan de raad te zijn voorgelegd, maar niet voor de aanleg van bijvoorbeeld de fietspaden naar de brug toe. “Sommige mooie dromen moet je niet verstoren”, tekende Jaspers ooit op uit de mond van een betrokken ambtenaar.
Daags na het debat over de zoveelste kostenstijging van de verbouwing van het museum, dien ik via de website van de gemeente Nijmegen een Woo-verzoek in. Ik wil graag alle communicatie tussen alle betrokkenen rondom de verbouwing van het museum ontvangen, van de periode tussen 2020 en nu.
Op de koffie in het stadhuis
Kort na het indienen van het verzoek, ontvang ik een uitnodiging om op het stadhuis in gesprek te gaan over het Woo-verzoek. Dat is opmerkelijk, omdat het verzoek dat ik indiende eigenlijk geen nadere uitleg behoeft. Niettemin word ik op 17 juni op het stadhuis verwacht om daar met twee ambtenaren en een jurist over het verzoek door te praten. Vrij snel wordt duidelijk dat de gemeente niet zal voldoen aan de wettelijke termijn om de informatie binnen vier tot zes weken aan te leveren. De zomervakantie staat voor de deur, dus de bezetting is dan niet op volle sterkte. Maar er is nog een andere belemmerende factor: het is zo ontzettend veel informatie. Ik moet denken aan de opmerkingen van wethouder Van Elferen die, in een interview dat ik voor de Tegenmacht Podcast met hem had, aangaf dat de gemeente Nijmegen moeite heeft met het reproduceren van digitale bestanden. Ik informeer voorzichtig of het wellicht ook voor dit dossier geldt, maar een van de ambtenaren drukt me op het hart dat dat in dit dossier absoluut niet aan de orde is. “Dat geldt hier absoluut niet. We hebben het allemaal goed geordend!”, verzekert ze me. Maar waarom krijg ik het dan niet en moet ik eerst op de koffie komen in het stadhuis? Dat antwoord volgt snel: “Waar ben je precies naar op zoek?”, vervolgt de ambtenaar. Ik ben verbaasd. De Woo is bij uitstek een instrument dat je inzet als je niet precies weet wat je zoekt. “Ik ben op zoek naar alles”, zeg ik. “Maar wat wil je weten?”, gaat de ambtenaar door. “Ik weet niet, wat ik niet weet”, zeg ik.
Soms krijgen indieners van een Woo-verzoek een uitnodiging om op het stadhuis over het verzoek te komen praten. – foto: David van Haren
Langdurige afhandeling van Woo-verzoeken
We spreken af dat ik op 1 augustus een eerste ‘deelbesluit’ ontvang. Dat zijn de stukken die deels al openbaar zijn en stukken die blijkbaar wel makkelijk opvraagbaar zijn vanuit de gemeentelijke dataservers. Als ik die inderdaad ontvang, neem ik contact op over de rest van de stukken. Want als het twee maanden (en niet vier tot zes weken) duurt voordat de eerste stukken er zijn, dan ben ik wel benieuwd hoe het vervolg van mijn aanvraag zal verlopen. De jurist, die mijn aanspreekpunt is geworden, vertelt mij tot mijn grote verbazing dat de rest van het Woo-verzoek zal worden uitbesteed aan consultancybureau Eiffel, dat – zo hoor ik – wel vaker dit soort opdrachten van de gemeente Nijmegen krijgt. De aanvraag wordt op 1 augustus overgedragen aan Eiffel, dat er op 1 september mee aan de slag zal gaan, aldus de jurist van de gemeente.
Externe bureaus en de kosten voor de gemeente
Mijn verbazing stijgt en mijn geduld raakt op. De gemeente Nijmegen heeft twee maanden gewerkt aan de eerste zending (deels openbare) stukken, waarna dan pas wordt besloten de rest van de klus uit te besteden aan een ‘heel duur uitzendbureau’, hoor ik mezelf ietwat chagrijnig formuleren in gesprek met de jurist? Als ik vraag naar de kosten van deze opdracht, vang ik uiteraard bot. Eiffel geeft geen toestemming om de kosten daarvan openbaar te maken, lees ik later in een mail.
Beperkte transparantie van de gemeente Nijmegen
Inmiddels is het half oktober. Op 6 augustus had ik voor het laatst contact met de jurist van de gemeente. Per e-mail verneem ik: “Op 1 augustus is een groot deel van de documenten openbaar gemaakt. (…) Dit betreft in ieder geval de documenten met de hoogste informatiedichtheid. Zoals u weet zijn we volop bezig met het verzamelen van de overige documenten waarop uw verzoek betrekking heeft.”
Zojuist heb ik een nieuw Woo-verzoek ingediend. Ik wil namelijk wel eens weten wat de kosten zijn van het boven water krijgen van alle informatie over de verbouwing van museum Het Valkhof waar ik al sinds begin juni naar vraag. Want als de gemeente Nijmegen mijn verzoek niet op tijd in behandeling kan nemen, dan moet dat vast ook gelden voor andere verzoeken. En als de overheid serieus open wil zijn naar haar inwoners, dan moet de organisatie daar wel voor geoutilleerd zijn. Komen ambtenaren in het Nijmeegse stadhuis om in het werk? Komen er dagelijks Woo-verzoeken binnen, waardoor de werkdruk op het ambtenarenapparaat alleen maar toeneemt? Is Nijmegen eigenlijk ook bereidwillig om een open overheid te zijn? Ik ga uit van het goede, maar voel me inmiddels wel danig aan het lijntje gehouden. Als alles zo makkelijk opvraagbaar is én er niks te verbergen valt, dan moet aan zo’n toch met gemak binnen een half jaar voldaan kunnen worden?
Tot slot
Het is inmiddels bijna vijf maanden geleden dat ik mijn eerste Woo-verzoek indiende over Museum Het Valkhof. De wet die transparantie moet bevorderen, lijkt in Nijmegen momenteel vooral te leiden tot vertraging en uitbesteding aan een duur extern bureau. Terwijl de gemeenteraad opnieuw voor voldongen feiten wordt gesteld bij de steeds duurder wordende verbouwing, blijven cruciale documenten vooralsnog in de la. De vraag dringt zich op: is dit de openheid die de wetgever voor ogen had? Wordt vervolgd.
Zelf een Woo-verzoek indienen?
De wet open overheid is er niet alleen voor journalisten. Ook inwoners die meer willen weten over besluiten van de Nijmeegse politiek kunnen een beroep doen op de Woo. Het indienen van een verzoek kan in ieder geval wél eenvoudig. Klik hiervoor op deze link naar de website van de gemeente en vul in naar welke informatie u op zoek bent. In dit artikel van de redactie van Ien, de podcast vind je praktische tips voor het indienen van een Woo-verzoek.
Het indienen van een Woo-verzoek kan eenvoudig via de website van de gemeente Nijmegen – fotobewerking: Ien Media
Lees ook
Hoe dien je een Woo-verzoek in – Praktische tips voor inwoners die openheid willen
Geniet je van Ien, de podcast? Overweeg dan om ons te steunen met een kleine donatie. Dat kan eenmalig of maandelijks. Zo kunnen we blijven groeien zonder vervelende advertenties!
