Terugbladeren: Hoe Nijmegen de Tweede Wereldoorlog herdenkt
Elke week bladert Rob Jaspers terug door oude kranten, op zoek naar nieuws dat de tand des tijds heeft weten te doorstaan. We naderen begin mei, in Nijmegen de periode van herdenking van de Tweede Wereldoorlog.
“In Nijmegen is dat ditmaal de 79ste herdenking, volgend jaar de 80ste. We zijn net iets eerder dan de rest van het land, maar er worden wel al allerlei bijzondere activiteiten georganiseerd. Dit jaar trouwens ook. Op 5 mei is een bijzondere bijeenkomst, waar talloze mensen spreken. Tineke Seelen, de voorzitter van Vluchtelingenwerk vertelt een verhaal, Ivo van de Wijdeven, schrijver van het boek De macht van het verleden, een boek over de geschiedenis, dat ik ook in het lezen ben. Hij probeert vooral te schetsen hoe Rusland zich groot probeert te maken met verhalen uit het verleden. En de rechtvaardiging probeert te zoeken uit dat verleden om Oekraïne binnen te vallen en over de grootsheid daarvan. En hij schetst dat ook voor veel meer landen. Hij stelt de vraag: Hoe haal je de geschiedenis van het verleden erbij om nu toch iets geks te doen?”
En er komt weer een nieuw vrijheidsgesprek?
“Ja, ik heb ook een vrijheidsgesprek met Eva Eikhout en Jeroen Lazaroms. Eva Eikhout, een bekende presentatrice met een aantal beperkingen, Jeroen Lazaroms, die ooit verslaafd is geweest en nu jongeren helpt op dat terrein. Ik wil dan ook weer stilstaan bij hun zoektocht naar wat vrijheid betekent. Ik sta daar ook bij stil, omdat we soms geneigd zijn om te denken dat vrijheid er automatisch is, maar nee, dat is het dus niet. We hebben nu 79 jaar vrijheid, maar daarvoor was het eigenlijk altijd wel raak. Honderden jaren lang altijd strijd, altijd verwoestingen. Ook hier in Nederland. En daar moet je bij stilstaan. “
Lees verder onder de afbeelding
En je hebt ook een oproep?
“Klopt. We staan vaak stil bij de periode 40-45, maar sta ook nadrukkelijk stil bij wat er gebeurde er in de jaren 30! Welke waarschuwingen hebben we in de jaren 30 gehad? Als les om te leren hoe je nu naar de wereld moet kijken. En dat gebeurt te weinig, vind ik. Ik heb in kranten gelezen over hoe regionale mensen klaar stonden om Joodse vluchtelingen op te vangen, maar dat tegelijkertijd landelijk een beleid werd gevoerd om maximaal 7000 Joodse vluchtelingen toe te laten, maar dan de stop erop te zetten. En we hebben een minister gehad, kun je je niet voorstellen, die in 1938 zei: ‘Joden zijn ongewenste elementen’. Nou, daar moet je over nadenken. Hoe kon dat gebeuren?”
Parallellen met uitspraken van Kamerleden van Forum voor Democratie liggen natuurlijk voor de hand.
“Ja en ik vind dat je daarbij stil moet staan. Wat gebeurde er? Tegelijkertijd kun je ook zien dat er bijvoorbeeld in de Gelderlander een verhaal is geschreven door een Nimwegenaar, in het Nimweegs, die onder andere een oproep doet om klaar te staan voor mensen die vluchten voor oorlog. Een fantastisch mooi verhaal in het Nimweegs opgeschreven. Dus je ziet ook die andere kanten. Er was ook de Nijmeegse rabbijn Salomons, die actief was en Joodse vluchtelingen hielp, wiens familie later vermoord is, en misschien een herdenkingsplek krijgt in het nieuwe station. Die verhalen moet je omhoog halen. Winkeliers die collecties organiseerden in de stad om Joden te helpen.
Maar bijvoorbeeld ook, om even te herinneren, in 1933 was er een oproep van een actiecomité aan gemeenten: "Jongens, ga Duitsland boycotten. Wat daar gebeurt is te slecht." Ook de gemeente Nijmegen kreeg zo'n brief. Nou, die is ter kennisgeving aangenomen. Er waren wat SDAP'ers die vonden die vonden dat er wel iets met die brief moest gebeuren, maar een economische boycot? Nee. Dat zijn wel lessen waar je stil bij moet staan.”
Elke week bladert Rob Jaspers terug door oude kranten, op zoek naar nieuws dat de tand des tijds heeft weten te doorstaan. Rob, waar wil je het deze week over hebben?
“Herinner je de mensen die betrokken zijn bij de strijd. Zo was er de aprilstaking, waar Nijmegenaren bij actief zijn geweest, maar waar ook helaas drie Nijmegenaren zijn opgepakt die hadden tot staking hadden opgeroepen pamfletten hadden verspreid. Het gaat dan om de broers Van de Veer en Toon Frederiks. Die zijn vervolgens later op 2 en 3 mei 1943 gefusilleerd, ergens in Twickel bij Hengelo. Afgelopen week ontdekte ik dat er van die mensen nooit iets is teruggevonden. Maar er zijn wél nog steeds in die omgeving mensen die zoeken naar waar die mensen die gefusilleerd zijn? En er zijn een paar mensen rond Twickel die ernaar zoeken, onder andere de oud-directeur van het Airborne Museum. Afgelopen maanden hebben ze toch drie plekken ontdekt waar misschien resten te vinden zouden zijn. Ze hebben zelfs een kaak gevonden. De opgraving werd in het geheim uitgevoerd om andere mensen niet aan te trekken. De kaak die gevonden is, dateert waarschijnlijk uit de jaren '40 en wordt momenteel onderzocht door de gravendienst. Een aantal nakomelingen heeft DNA afgestaan, ook van de gebroeders Van der Veer bijvoorbeeld, om te proberen te achterhalen of deze ontdekking hun vermiste familielid is. Het zou heel mooi zijn als dit het geval is, maar niets mag aan het toeval worden overgelaten.”
Wat moet er gebeuren?
“Ik betreur nog steeds dat er geen herinneringsborden zijn met de namen van de drie Nijmegenaren die na de stakingen werden gefusilleerd, terwijl er wel borden zijn in Twickel, Delden en Hengelo met de namen van de mensen uit die regio. André van der Veer, Wim van der Veer en Toon Frederik horen daar ook op te staan. Richting de 80ste herdenking roep ik de initiatiefnemers van de herdenking op om de verzetsnamen in het Hof van Holland neer te zetten en ervoor te zorgen dat ook de Nijmeegse jongens een plek krijgen op de herdenkingsborden rond Twickel, Delden en Hengelo. Op deze manier verdwijnen ze niet in het niets en blijft hun herinnering ook in die regio voortleven.”
Luister ook
Jan is uitbehandeld, maar blijft dromen van toegankelijk Nijmegen
Geridderde Bruls staat voor grote beslissing: burgemeester blijven of niet?
Ien Dales gaf Nijmegen het zelfvertrouwen terug
